Wyobraź sobie następującą sytuację, jesteś na spotkaniu u znajomych, opowiadasz o świetnej, wartej uwagi książce, którą ostatnio czytałeś. Mimo usilnych starań nie potrafisz sobie jednak przypomnieć nazwiska jej autora. Przecież je znasz, patrzyłeś na okładkę dziesiątki razy. Masz je na końcu języka!
Zjawisko „końca języka” (tip-of-the-tongue phenomenom) od czasu do czasu dotyka każdego z nas. Pojawia się, gdy próbujemy odtworzyć konkretne słowo, takie jak np. nazwisko, tytuł, nazwę ulicy czy miasta. Towarzyszy temu poczucie, że je znamy. „Odnalezienie” pożądanego słowa pojawia się zwykle nagle, po przerwie (Jagodzińska, 2008).
Jak twierdzi Jagodzińska (2008) zjawisko „końca języka” wynika z tego, że często informacja z pamięci nie jest przywołana natychmiast, tylko stopniowo. Nierzadko wiemy, na jaką literę zaczyna się poszukiwane słowo czy też jaką ma liczbę sylab. Potrafimy również szybko odrzucić nietrafne, przychodzące nam na myśl określenia. Niektórzy autorzy (James, 2002) porównują zjawisko „końca języka” do pewnego rodzaju luki pamięciowej, która nie jest jednak do końca pusta. Obecne są w niej pewne informacje, które ukierunkowują nasze poszukiwania.
Uczucie posiadania danego słowa „na końcu języka” jest irytujące, jego odnalezienie przynosi natomiast znaczną ulgę. U studentów omawiane zjawisko występuje raz w tygodniu, wraz z wiekiem pojawia się coraz częściej (Brown, 1991). Smith (1995) jest zdania, że stan ten kończy się odnalezieniem słowa (po dłuższej lub krótszej przerwie) w 96% wypadków (w połowie z nich nagłe „oświecenie” pojawia się w ciągu około 60 sekund). Subiektywne poczucie pamiętania zwykle więc jest trafne.
Podobny sposób poczucia pamiętania możemy zauważyć w wielu teleturniejach, kiedy to uczestnicy zgłaszają chęć odpowiedzi na pytanie, które nie zostało jeszcze do końca przeczytane przez prowadzącego program (Anderson, 1998). Jak twierdzi Reder (1987, za: Anderson, 1998) ludzie trafnie oceniają, czy znają odpowiedź na dane pytanie jeszcze zanim ją odnajdą.
Źródła:
- Anderson, J.R. (1998). Uczenie się i pamięć. Warszawa:Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
- Brown, A.S. (1991). A review of the tip-of-the-tongue experience. Psychological Bulletin, 109, 204-233.
- Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
- James, W. (2002). Psychologia. Kurs skrócony. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Reder, L.M. (1987). Strategy selection in question answering. Za: Anderson, J.R. (1998). Uczenie się i pamięć. Warszawa:Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
- Smith, S.M. (1995). Frustrated feelings of imminent recall: On the tip of the tongue. Za: Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion.