Konieczność przeprowadzenia kompleksowej rehabilitacji po udarze mózgu, bez względu na jego rodzaj (niedokrwienny lub krwotoczny) jest oczywistością. Kompleksowa rehabilitacja przyjmuje w tym przypadku zarówno postać fizjoterapii, jak i terapii związanej z przywróceniem funkcji poznawczych mózgu – pamięci i wyobraźni, a także zdolności językowych, szczególnie mowy. W tym ujęciu diagnostyka oraz rehabilitacja zaburzeń mowy jest równie ważna, co zaburzeń ruchowych (Kwolek, 2013).
Zaburzenia mowy związane z udarem mogą przyjąć postać afazji lub dyzartrii. Pacjent z dyzartrią nie może mówić, jednakże może się porozumiewać z otoczeniem za pomocą pisma i generalnie rozumie docierające do niego komunikaty. Terapia obejmuje w tym przypadku ćwiczenia związane z mięśniami artykulacyjnymi, naukę prawidłowego oddychania czy poprawę wyrazistości wypowiedzi (Pałka i Puchowska-Florek, 2007). O wiele poważniejszym problemem jest afazja, która w skrajnych przypadkach może dotyczyć nie tylko zdolności mowy, ale również pisania, czytania, liczenia, a także rozumienia słów oraz nazywania przedmiotów (Piskorz i in., 2014). Tym samym niektórzy pacjenci pozbawieni są możliwości kontaktu ze światem zewnętrznym, co z pewnością nie ułatwia terapii.
Łatwo się zatem domyślić, że przywracając afatykom zdolność mowy, ćwiczymy przy okazji ich wyobraźnię, pamięć czy spostrzegawczość. Oznacza to, że odbudowując umiejętności komunikacyjne, pobudzamy chorego do reakcji werbalnych, pomagamy mu wyzwolić pozytywne emocje, a także aktywizujemy jego wyobraźnię oraz pamięć. Oczywiście ćwiczenia powinny być dostosowane do poziomu chorego – jeżeli będą zbyt trudne, wówczas wywołają frustrację i mogą spowodować niechęć do dalszej pracy.
Na początku stosuje się zestawy najprostszych ćwiczeń, łącznie ze wskazywaniem części ciała, które znajdują się np. na pokazywanych obrazkach. W dalszej kolejności warto z chorym ćwiczyć naśladowanie emocji, mimiki czy intonacji wypowiedzi. W skład terapii wchodzą również zajęcia związane ze słuchaniem i wskazywania tych obiektów, których nazwę chory usłyszy. Mogą to być przedmioty, osoby, ilustracje – w tym przypadku liczy się kreatywność terapeuty. Oczywiście nie zapominajmy o rysowaniu, które nie tylko polepsza koordynację ruchową, ale również rozwija pamięć i wyobraźnię.
W dalszej kolejności przeprowadza się ćwiczenia związane z wypowiadaniem słów oraz ich przypisywaniem i wykluczaniem z większych kategorii znaczeniowych. Poza tym poszczególne słowa można łączyć w większe całości – zdania lub krótkie historie. Doskonałą pomocą są w tym przypadku zdjęcia rodziny oraz przyjaciół.
Terapia musi być możliwie różnorodna, ponieważ chorzy z tak dużymi trudnościami w porozumiewaniu się mają tendencję do popadania w zniechęcenie, a w konsekwencji w depresję (Al-Hussain i Yoo, 2013). Pomysłowość terapeuty z pewnością pomoże ochronić podopiecznego przed zniechęceniem i całkowitym zaprzestaniem jakichkolwiek ćwiczeń.
- BIBLIOGRAFIA:
- Al-Hussain, F., Yoo, W.K. (2013). Neural plasticity and hemispatial neglect in stroke. Journal of Pakistan Medical Association, 63(10), s. 1299-1301.
- Kwolek, A. (2013). Rehabilitacja neurologiczna. W: Rehabilitacja medyczna (s. 19-59). Wrocław: Elsevier Urban &Partner.
- Pałka, T., Puchowska-Florek, M. (2007). Chory po udarze — rehabilitacja ruchowa i zaburzeń mowy. Choroby Serca i Naczyń, 4(2), s. 89-92.
- Piskorz, J., Wójcik, G., Iłzecka, J., Kozak-Putowska. D. (2014). Wczesna rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20(4), s. 351-355.