Często podczas rozmowy z osobą starszą zauważamy wiele odwołań do okresu młodości. Zadziwiające, z jaką dokładnością możliwe jest wspominanie okresu pobytu w wojsku, czasu szkoły średniej lub innych wydarzeń, które miały miejsce co najmniej 20 lat wcześniej. Zjawisko to zostało nazwane przez badaczy reminiscencją.
Zjawisko reminiscencji występuje w pamięci autobiograficznej. Definiowane jest jako tendencja do wspominania zdarzeń z okresu dorastania oraz wczesnej młodości (między 10 a 30 rokiem życia).
Wspomnienia te dotyczą przede wszystkim doświadczeń osobistych, mogą jednak obejmować również ważne dla jednostki wydarzenia polityczno-społeczne (Jagodzińska, 2008). Czemu właściwie wydarzenia z pewnego okresu życia pamiętane są lepiej niż można by się spodziewać biorąc pod uwagę normalne tempo zapominania?
Istnieje co najmniej kilka wyjaśnień występowania efektu reminiscencji. Jedno z nich, związane z dojrzewaniem jednostki, mówi o tym, że reminiscencja obejmuje okres największych zdolności poznawczych. Przypuszcza się, że zdarzenia z tego czasu kodowane są w sposób najbardziej trwały.
Inne wyjaśnienie tłumaczy omawiane zjawisko przeżywaniem między 10. a 30. rokiem życia (przede wszystkim między 15. a 25. r. ż.) wielu nowych doświadczeń. Szczególnie dobrze zapamiętujemy bowiem zdarzenia, które dzieją się po raz pierwszy. We wspomnianym okresie mają miejsce bardzo ważne przeżycia, takie jak m.in. podjęcie pierwszej pracy, pierwsze związki, usamodzielnienie się, założenie rodziny itp. Są to szczególne doświadczenia, które wyróżniają się spośród innych oraz kodowane są w sposób bardziej dystynktywny. Jeszcze inna z hipotez wiąże się z kształtowaniem stabilnego systemu Ja jednostki. Wyjaśnienie to zakłada, że tworzymy w tym czasie historię swojego życia, która przechowywana jest w formie narracji (Conway i Pleydell-Pearce, 2000).
Wydarzenia mające miejsce we wczesnej młodości są szczególnie ważne dla kształtowania Ja jednostki, zapamiętujemy je w sposób szczególny oraz stanowią punkty odniesienia doświadczeń w latach późniejszych. Możliwe jest, że zjawisko reminiscencji jest sumą czynników z wszystkich, opisanych wyżej hipotez.
Źródła:
- Conway, M.A., Pleydell-Pearce, C. W. (2000). The construction of autobiogrphical memories in self-memory system. Psychological review, 107, 261 – 288.
- Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion.