Każdy z nas w toku edukacji i dojrzewania nauczył się, jak sznurować buty czy w jaki sposób posługiwać się sztućcami. Ich nabywanie przebiegało w sposób stopniowy a także wymagało wielu prób i ćwiczeń. Przyswoiliśmy oraz ciągle przyswajamy nowe umiejętności, takie jak taniec towarzyski, jazda na nartach, pływanie czy gra na instrumencie. Ale w jaki sposób dochodzi do ich zapamiętywania?
Mówiąc o pamięci, zwykle mamy na myśli wspomnienia konkretnych wydarzeń czy faktów. Badacze wyróżniają jednak, obok pamięci deklaratywnej, pamięć proceduralną, a więc przechowującą „scenariusze” wykonywania określonych umiejętności czy nawyków. Ujawnia się ona głównie w działaniu, a dostęp do niej jest automatyczny (Jagodzińska, 2008).
Pamięć proceduralna może obejmować nie tylko aktywności ruchowe, ale również społeczne, emocjonalne czy sensoryczne (Jagodzińska, 2008). Jest to tak zwana wiedza „jak”, która przeciwstawiana jest wiedzy „że” – deklaratywnej oraz świadomej (Ryle, 1970; za: Jagodzińska, 2008).
Pamięć proceduralna odpowiedzialna jest za zapamiętywanie „procedur” wykonywania zarówno prostych czynności życia codziennego, jak bardzo złożonych aktywności. Wiele z nich przebiega w zupełnie automatyczny i trudny w modyfikacji sposób. Niełatwo zwerbalizować, jakie kolejne ruchy wykonujemy prowadząc samochód czy wiążąc sznurowadła. Aby kogoś nauczyć tych czynności, niezbędna byłaby ich dokładna analiza.
Gdy intencjonalnie próbujemy się czegoś nauczyć, nabywanie umiejętności może być świadome. Wraz z kolejnymi próbami następuje wzrost wprawy oraz stopniowa automatyzacja. Czasem jednak wielokrotny kontakt z bodźcem powoduje nieświadome przyswajanie czynności.
Pamięć proceduralna jest jednym z rodzajów pamięci długotrwałej (obok epizodycznej oraz semantycznej). Umiejętności, które zostaną dobrze opanowane mogą być bardzo trwałe, nawet jeśli latami nie były poddawane ćwiczeniom. Baddeley (1997) zwraca uwagę, że szczególną trwałością charakteryzują się czynności ciągłe, w których jedno działanie jest wskazówką oraz informacją do wykonania kolejnego (jak np. w przypadku jazdy na nartach czy na rowerze).
Źródło:
- Baddeley, A. (1997). Human memory. Theory and practice. Hove, UK: Psychology Press.
- Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
- Ryle, G. (1970). Czym jest umysł. Warszawa: PWN.